Krzysztof Celestyn Mrongovius (German: Christoph Cölestin Mrongovius) (July 19, 1764 – June 3, 1855) was a Protestant pastor, writer, philosopher, distinguished linguist, and translator. Mrongovius was a noted defender of the Polish language in Warmia and Mazury.
Wikipedia EN

Christoph Cölestin Mrongovius (poln. Krzysztof Celestyn Mrongowiusz, * 19. Juli 1764 in Hohenstein im Königreich Preußen; † 3. Juni 1855 in Danzig) war ein evangelischer Pastor, Schriftsteller, Philosoph, Sprachwissenschaftler, Lehrer und Übersetzer. Mrongovius wurde in Hohenstein bei Osterode in Ostpreußen geboren. Er ging in Saalfeld zur Schule und begann 1782 ein Studium in Königsberg, wo er Kontakt mit dem damals in Königsberg tätigen Philosophen Immanuel Kant erhielt: Mrongovius besuchte mehrere Vorlesungen Kants, u. a. über Metaphysik, Logik und Anthropologie, und verfasste Nachschriften, die z. T. noch erhalten sind. Zwischen 1790 und 1796 war Mrongovius am Collegium Fridericianum als Lehrer für die polnische und die griechische Sprache tätig. 1796 heiratete er Wilhelmina Luise Paarmann und übernahm 1798 die evangelische St.-Anna-Gemeinde in Danzig. Neben seiner Pastorentätigkeit arbeitete er von 1812 bis 1817 als Gymnasiallehrer für Polnisch und gab außerdem Unterricht in den Sprachen Griechisch, Kaschubisch, Tschechisch und Russisch. Mrongovius galt als einer der herausragenden Kenner und Verbreiter slawischer Kultur in Danzig und dem weiteren ostpreußischen Raum. Er verfasste deutsch-polnische und polnisch-deutsche Wörterbücher und schrieb 1805 eine Polnische Sprachlehre für Deutsche.[1] Er besaß eine Sammlung von über 1000 wertvollen Büchern, darunter auch Originalmanuskripte, die heute im Besitz der Danziger Bibliothek sind. 1947 wurde die masurische Stadt Sensburg (masurisch Ządźbork) von der Volksrepublik Polen nach ihm in Mrągowo umbenannt.
Wikipedia DE

Krzysztof Celestyn Mrongowiusz (Mrąga), inne formy nazwiska: Mrongowius; (błędne:) Morengoriusz; Morengovius; Murengovius, krypt.: M.; Mr. (ur. 19 lipca 1764 w Olsztynku, zm. 3 czerwca 1855 w Gdańsku) – duchowny ewangelicki, kaznodzieja, mieszkaniec Gdańska, filozof, językoznawca, tłumacz, edytor. Jeden z pierwszych badaczy folkloru Kaszubów. Urodził się 19 lipca 1764 jako syn Bartłomieja, noszącego początkowo nazwisko: Maręga, pastora i rektora szkoły w Olsztynku (później w Marwałdzie), i Julianny Estery z Weberów. Dzieciństwo spędził w Marwałdzie. Pierwsze nauki pobierał w Zalewie, a od roku 1780 uczył się w królewieckiej Szkole Katedralnej na Knipawie. Następnie studiował (immatrykulowany 21 marca 1782) teologię, filozofię i filologię polską na Uniwersytecie w Królewcu (aż do roku 1790). W latach 1790–1796 był nauczycielem języka polskiego w Collegium Fridericianum w Królewcu. W tym okresie (1790-1798) pełnił także obowiązki młodszego nauczyciela w Szkole Katedralnej. Jednocześnie pracował także jako tłumacz urzędowy języka polskiego i korektor druków polskich w oficynach wydawniczych: Hartunga (Gdańsk) i Kantera (Kwidzyn). W roku 1796 ożenił się z Wilhelminą Luizą Paarmann. Rok później (1797) wraz z ks. Jerzym Olechem bezskutecznie starał się o utworzenie katedry języka polskiego na uniwersytecie królewieckim. Był poliglotą – oprócz języka polskiego i niemieckiego znał również język grecki, dolnołużycki, oraz rosyjski. W maju 1798 opuścił Królewiec, a wkrótce został pastorem i kaznodzieją gminy ewangelickiej w kaplicy św. Anny przy Kościele św. Trójcy w Gdańsku i jednocześnie lektorem języka polskiego w Gdańskim Gimnazjum Akademickim (do roku 1817). W roku 1806 T. Czacki złożył mu propozycję objęcia katedry języków słowiańskich i stanowisko kierownika biblioteki w Liceum Krzemienieckim (propozycja niezrealizowana prawdopodobnie z powodu niechęci G. E. Grodka). Od roku 1812 był nauczycielem języka polskiego w Szkole Świętojańskiej przy parafii św. Jana w Gdańsku. W tym okresie udzielał też lekcji prywatnych i pełnił funkcję tłumacza sądowego. Po śmierci żony w roku 1820 oddał się przede wszystkim działalności naukowej. Obok ożywionych kontaktów z uczonymi polskimi, współpracował i korespondował z uczonymi rosyjskimi, czeskimi i niemieckimi. W 1841 roku spotkał się w Ostródzie z innym znanym działaczem polskim Gustawem Gizewiuszem przekazując mu memoriał do króla pruskiego w sprawie swobód językowych dla ludności mazurskiej, który wiosną 1842 roku jako rojalista, niechętny społecznym niepokojom, wręczył osobiście Fryderykowi Wilhelmowi. Dokument ten domagał się od króla pruskiego położenia kresu germanizacji dzieci polskich w szkołach elementarnych, wprowadzenie języka polskiego w szkołach średnich i zorganizowanie katedr tego języka na uczelniach wyższych. W 1852 został członkiem Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu. Adam Mickiewicz w liście napisanym do Mrongowiusza w imieniu towarzystwa oraz własnym napisał do niego „...uzacniłeś życie Twoje niezmordowaną, nieprzerwaną, owocną pracą około języka polskiego. Był jedynym gdańszczaninem należącym do Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie (od 1823, jako członek-korespondent). Został pochowany na (obecnie nieistniejącym) starym cmentarzu Zbawiciela (Salvator) na gdańskim Zaroślaku. Był bibliofilem i pozostawił po sobie ponad 1 tys. zgromadzonych cennych książek, które przeszły w posiadanie Biblioteki Miejskiej w Gdańsku. Był autorem rozpraw, podręczników języka polskiego oraz słowników polsko-niemieckich, a także edytorem piśmiennictwa staropolskiego. Zajmował się zbieraniem pieśni mazurskich i kaszubskich oraz wszelkich dokumentów w języku kaszubskim Sporządził program badań dotyczących Kaszubów, np. przygotował mały słownik kaszubski. W latach 1826-1827 prowadził badania ludoznawcze w pobliżu Słupska, głównie w Cecenowie i Główczycach. Od jego nazwiska pochodzi po 1945 r. nowa nazwa pruskiego miasta Ządźbork – Mrągowo.
Wikipedia PL