
Historical records matching dr Irena Styczek
Immediate Family
-
father
-
mother
-
brother
About dr Irena Styczek (Polski)
PORADNIK JĘZYKOWY MIESIĘCZNIK ZAŁOŻONY W R. 1901 PRZEZ ROMANA ZAWILIŃSKIEGO ORGAN TOWARZYSTWA KULTURY JĘZYKA
DOKTOR IRENA STYCZEK (14 IX 1924-28 IV 1981) Z grona językoznawców polskich odeszła na zawsze dr Irena Styczek, osoba, która całe swoje życie związała z zagadnieniami patologii mowy. Wiedzą językoznawczą z zakresu fonetyki służyła ludziom: bezpośrednio jako logoterapeuta i pośrednio jako organizator kształcenia logopedycznego w Warszawie. Niewątpliwy wpływ na zainteresowania dr Ireny Styczek patologią i fizjologią mowy miało językoznawcze środowisko uniwersyteckie, z którym zetknęła się jeszcze w czasie swoich studiów polonistycznych. Atmosferę naukową sprzyjającą badaniom języka jako formy zachowania się człowieka stwarzali wybitni językoznawcy Uniwersytetu Warszawskiego: prof. dr Witold Doroszewski i prof. dr Halina Koneczna. Byli oni kontynuatorami chlubnej tradycji językoznawczej: rozległości spojrzenia na język Baudouina de Courtenay, jego zainteresowań embriologią i patologią mowy, oraz pionierskich dla języka polskiego eksperymentalnych badań fonetycznych prof. Tytusa Benniego.
146 MARIA PRZYBYSZ-PIWKO W czasie studiów (1946-1952) Irena Styczek rozpoczęła pracę ze źle mówiącymi, przede wszystkim z dziećmi z zaburzonym słuchem w Poradni Foniatrycznej Kliniki Otolaryngologicznej Akademii Medycznej (1948-1951), a od roku 1951 w Poradni Ortofonicznej Centralnej Poradni Międzyszkolnej przy ul. Hożej 88 w Warszawie1. Prowadząc zajęcia logoterapeutyczne, Irena Styczek zbierała materiał do pracy magisterskiej na temat: „Mowa u źle słyszących” przygotowywanej pod kierunkiem prof. dr H. Konecznej. Praca ta świadczy o zainteresowaniach Autorki fizjologią i patologią mowy. Profesor H. Koneczna w opinii o pracy magisterskiej pisała o Irenie Styczek jako o osobie pilnej, sumiennej i zdolnej. W roku 1952 na podstawie tej pracy Irena Styczek uzyskała tytuł magistra filozofii w zakresie filologii polskiej. Zainteresowana przejawami patologii mowy, od roku 1954 jako asystentka w Zakładzie Fonetyki Katedry Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego kierowanym przez prof. dr H. Koneczną mogła rozpocząć samodzielne badania naukowe. „Badania mowy źle słyszących podjęła mgr Styczkówna — jak pisze prof. H. Koneczna w referacie wygłoszonym na Sesji Naukowej UW 9 listopada 1955 r. — w dwóch celach: po pierwsze, aby pomóc nauczycielom dzieci o upośledzonym słuchu i wskazać, na co muszą zwracać uwagę przy nauczaniu mowy, po drugie w celu wyciągnięcia wniosków z przypadków patologicznych o właściwościach mowy i słuchu u ludzi normalnych”2. W laboratorium fonetycznym Zakładu Fonetyki UW poznała eksperymentalne metody badań fonetycznych, prace z zakresu fonetyki języka polskiego i innych języków słowiańskich, zwłaszcza języka rosyjskiego. Rozpatrywanie zjawisk fonetycznych na szerokim tle: ogólnojęzykowym i fizjologicznym, właściwe metodzie prof. H. Konecznej i szkole prof. W. Doroszewskiego, umożliwiało Irenie Styczek poznawanie mechanizmów zaburzeń mowy. Tę postawę badawczą zaprezentowała w swojej pracy doktorskiej dotyczącej wadliwych i prawidłowych artykulacji polskich spółgłosek szczelinowych dentalizowanych zatytułowanej Badania eksperymentalne spirantów polskich s, š, ś ze stanowiska fizjologii i patologii mowy”. Promotorem rozprawy doktorskiej był prof. dr Stanisław Skorupka, autor cennej pracy pt. „Studia nad budową akustyczną samogłosek polskich”. W pracy doktorskiej Irena Styczek przedstawiła strukturę artykulacyjną spirantów, wskazała na mechanizm wadliwych wymówień spirantów u osób z obwodowymi zaburzeniami artykulacji. Rożnorodność ułożeń narządów artykulacyjnych w jamie ustnej dająca w efekcie prawidłowo brzmiące wymówienia spółgłosek szczelinowych pozwala mówić o polimorfizmie tych głosek, a ich prawidłowe brzmienie u osób z różnymi wadami w budowie aparatu artykulacyjnego, między innymi wadami zgryzu, jest możliwe dzięki kompensacji artykulacyjnej. Autorka dała przejrzysty obraz artykulacji wadliwych i dokonała ich klasyfikacji (rodzaje seplenienia). Wszystkie wymienione zjawiska 1 Obecna nazwa — Stołeczna Przychodnia Medycyny Szkolnej. Poprzednie nazwy: Centralna Poradnia Międzyszkolna Ministerstwa Oświaty, Międzyszkolna Przychodnia Lekarska Ministerstwa Zdrowia, Wojewódzka Przychodnia Higieny Szkolnej Wydziału Zdrowia i Opieki Społecznej. 2 Podaję za B. Wierzchowską, Prace Zakładu Fonetyki Uniwersytetu Warszawskiego, (w:) „Biuletyn Fonograficzny” 1957, nr 2, s. 59.
DOKTOR IRENA STYCZEK (14 IX 1924-28 IV 1981) 147 zilustrowała palatogramami, rentgenogramami i lingwogramami. Irena Styczek udowodniła, że „badania wadliwych wymówień spirantów (...) umożliwią lepsze poznanie działania mechanizmu mownego oraz tych cech fonetycznych spirantów, które mają znaczenie w procesie percepcji mowy” 3. Stopień doktora nauk humanistycznych otrzymała w 1965 r., zaś w 1973 r. „Badania eksperymentalne (...)” ukazały się drukiem. Pogłębianiu obserwacji różnorodności wymówień i zniekształceń artykulacji głosek polskich służyły zajęcia z fonetyki języka polskiego — prowadzone przez Irenę Styczek w latach 1960-1962 — dla cudzoziemców uczących się języka polskiego na kursach wakacyjnych dla slawistów organizowanych przez Instytut Języka i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców „Polonicum” UW. Irena Styczek prowadziła także indywidualne praktyczne ćwiczenia wymowy dla tych, którym opanowanie wymowy polskich głosek sprawiało szczególne kłopoty. Zajęcia te dawały możliwość głębszego wnikania w naturę artykulacyjnych zniekształceń. Jeszcze przed doktoratem, w roku 1964 wraz z prof. S. Skorupką opracowała na zamówienie „Polonicum” — ćwiczenia wymowy polskiej nagrane na taśmie magnetofonowej, służące wydatną pomocą cudzoziemcom w opanowywaniu trudnych dla nich sekwencji wymówień. Doktor Irena Styczek prowadziła także zajęcia korekcyjne z ludźmi źle mówiącymi wskutek uszkodzeń aparatu artykulacyjnego. Od czasów studiów do roku 1966 współpracowała z Poradnią Ortofoniczną Centralnej Poradni Międzyszkolnej. Kierowała w niej Zespołem Logopedów, złożonym z językoznawców, psychologów i foniatrów-audiologów4. Owocem tej pracy są pisane wespół z foniatrami i audiologami artykuły na temat zaburzeń mowy zamieszczane w latach 1952-1953 w miesięczniku „Wiadomości Lekarskie” oraz wskazówki na temat sposobów kształtowania mowy dzieci w wieku przedszkolnym publikowane w latach 1953-1955 w miesięczniku „Wychowanie w Przedszkolu”. Z inspiracji dra Klemensa Sokala, kierownika Działu Profilaktyki Wojewódzkiej Przychodni Higieny Szkolnej, przy współudziale logopedów: Danuty Antos i Genowefy Demel, dr Irena Styczek przygotowała podręcznik metodyczny dla pedagogów dbających o prawidłowy rozwój mowy dziecka pt. „Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy”. Zawiera on informację na temat sposobów uzyskiwania prawidłowych artykulacji przy różnych wadach wymowy. Zamieszczony zaś w książce materiał językowy, o różnym stopniu językowej złożoności stanowi gotową pomoc dla kolejnego stadium pracy nad wymową, jakim jest automatyzowanie wyuczonych przez dziecko układów artykulacyjnych. W latach 1966-1969 dr Irena Styczek prowadziła lektorat języka polskiego w Uniwersytecie w Strasburgu. Pobyt we Francji wykorzystała także dla rozszerzania swojej wiedzy z zakresu fonetyki eksperymentalnej. W Instytucie Fonetyki uniwersytetu strasburskiego rozpoczęła badania nad polskimi spółgłoskami palatalnymi. Bada- 31. Styczek, „Badania eksperymentalne spirantów polskich s, s, ś ze stanowiska fizjologii i patologii mowy”, Wrocław 1973, s. 6. 4 Patrz I. Styczek Poradnia Ortofoniczna Profilaktyki Wojewódzkiej Przychodni Higieny Szkolnej w Warszawie, „Logopedia. Zagadnienia Kultury Żywego Słowa” 1962, nr 4.
150 MARIA PRZYBYSZ-PIWKO recenzja artykułu A. Balejko pt. Zaburzenie mowy spotykane u młodzieży szkolnej, mechanizmy ich powstawania i sposoby korekcji dla redakcji „Szkoły Specjalnej”, 1973. recenzja pracy T. Bartkowskiej pt. „Kwestionariusz artykulacyjny do ustalenia wad wymowy u dzieci nieczytających i czytających” dla Ministerstwa Oświaty. recenzja artykułu T. Tryczyńskiego pt. Związek dominacji stronnej (lateralizacji) z postępami w nauce czytania i pisania dla redakcji „Szkoły Specjalnej”. recenzja artykułu T. Tryczyńskiego pt. Metody i sposoby korekcji artykulacji głosek dla redakcji „Szkoły Specjalnej”, 1975. recenzja artykułu J. Nowak pt. Terapia ortofoniczna muzyczna w reedukacji u dzieci upośledzonych umysłowo dla „Szkoły Specjalnej”, 1976. opinia szczegółowa pracy J. T. Kani pt. „Szkice logopedyczne” dla WSiP. PRACE NIE PRZEZNACZONE DO DRUKU „Listy wyrazów fonetycznie zrównoważonych do badania słuchu kolejarzy i elektryków", dla Centralnego Ośrodka Badawczego Kolejowej Służby Zdrowia, 1963. z prof. S. Skorupką, „Wymowa polska (ćwiczenia) na taśmie magnetofonowej dla Biura Kursów Wakacyjnych dla Slawistów, 1964.
Mieczysław Szymczak WSPOMNIENIE O DOKTOR IRENIE STYCZEK 28 kwietnia 1981 r. zmarła w wieku 57 lat dr Irena Styczek. Była ona wieloletnim nauczycielem akademickim w Uniwersytecie Warszawskim. Była wybitnym specjalistą w zakresie fonetyki i logopedii. Jej badania laboratoryjno-fonetyczne w dużym stopniu wzbogaciły naszą wiedzę o języku polskim. Dziedziną badań, w której dr I. Styczek ma największe zasługi, jest patologia mowy i sposoby jej zwalczania. Na ukształtowanie zainteresowań dr Ireny Styczek patologią i fizjologią mowy miało niewątpliwie wpływ środowisko warszawskie, a zwłaszcza prof. Witold Doroszewski i prof. Halina Koneczna, którzy kontynuowali chlubne tradycje poglądów na język Boudouina de Courtenay. Doktor I. Styczek studia uniwersyteckie ukończyła w Warszawie w 1952 r. Napisała pracę magisterską pt. „Mowa u źle słyszących” pod kierunkiem prof. H. Konecznej. Były to doskonałe obserwacje nad językiem dzieci z wadami słuchu. Zaburzenie słuchu wpływa nie tylko na zdolności percepcyjne, ale także na rozregulowania artykulacyjne. Człowiek źle słyszący nie kontroluje swojego głosu i przez to nie mówi w sposób wyraźny. Materiały do swojej pracy dr I. Styczek zbierała wśród dzieci będących pacjentami Poradni Foniatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie. Wartość pierwszej rozprawy dr I. Styczek polega na tym, że ukazała ona, w jaki sposób należy uczyć języka dzieci o zaburzonych właściwościach słuchu. Poznawanie mechanizmów zaburzeń mowy było przedmiotem zainteresowań badawczych dr I. Styczek w jej rozprawie doktorskiej. Tytuł tej rozprawy brzmi: „Badania eksperymentalne spirantów polskich s, s, ś ze stanowiska fizjologii i patologii mowy”. Autorce chodzi tu przede wszystkim o tzw. seplenienie. Dala ona dokładny opis różnych typów odchyleń od normy artykulacyjnej szczelinowych głosek przedniojęzykowo-zębowych. Na podstawie palatogramów, rentegenogramów i lingwogramów przeprowadziła ona obserwacje nad różnicami w artykulacji głosek do siebie bardzo zbliżonych. Dla Polaka różnica między głoską s (np. w wyrazie szyna) i głoską ś (np. w wyrazie sina) jest słuchowo uchwytna i wykorzystana w systemie funkcjonalnie. Cudzoziemcy, zwłaszcza nie-Słowianie różnicy tej nie słyszą. Wyniki swoich badań dr I. Styczek wykorzystała w pracy dydaktycznej, zwłaszcza prowadząc zajęcia z fonetyki języka polskiego na kursach wakacyjnych dla zagranicznych slawistów i polonistów. Napisała też skrypt z tego zakresu. W latach 1966-1969 dr Irena Styczek prowadziła lektorat języka polskiego w Strasburgu. Miała tam dostęp do laboratorium fonetycznego i poza pracą dydaktyczną prowadziła badania instrumentalne nad polskimi spółgłoskami miękkimi.
152 MIECZYSŁAW SZYMCZAK Po powrocie z Francji pracowała nie tylko w UW, ale także w Państwowym Instytucie Pedagogiki Specjalnej. W 1974 r. w UW zorganizowała Podyplomowe Studium Logopedyczne, przeznaczone dla logopedów, nauczycieli i foniatrów. Na Studium tym dr I. Styczek prowadziła zajęcia z ortofonii, audiologii i logopedii. Jest dr I. Styczek autorką pierwszego i jak dotychczas jedynego w Polsce podręcznika z zakresu logopedii. Zarówno prawidłowy rozwój mowy dziecka, jak i usuwanie wad i zaburzeń mowy odgrywają w życiu jednostki bardzo ważną rolę, są podstawą pełnowartościowego uczestniczenia w życiu społecznym. Zasługi dr I. Styczek na tym polu są dla społeczeństwa bardzo ważne, daje ona w postaci swoich prac skuteczną broń służącą do zwalczania różnorodnych form zaburzeń mowy. Doktor I. Styczek wychodziła z założenia, że każda wada mowy powinna być rozpatrywana na tle struktury danego języka i że logopedia jest nauką interdyscyplinarną, korzystającą z wyników kilku dziedzin wiedzy: nie tylko z fonetyki i fonologii, ale także z foniatrii, neurofizjologii, akustyki, psychologii, pedagogiki, cybernetyki. Profesor Anna Mitrinowicz-Modrzejewska (foniatra) we wstępie do podręcznika dr Ireny Styczek pt. „Logopedia” pisze: „Problematyka mowy i słuchu, rozpatrywanie dźwięków mowy i reedukacja zaburzeń mowy stanowią nowy kierunek w rozwoju akustyki fizjologicznej. Prace z wymienionego zakresu wiążą się ściśle z zagadnieniami fonetyki i należą do zagadnień bardzo skomplikowanych. Diagnostyka, leczenie i reedukacja narządu mowy i narządu słuchu wymagają dokładnej znajomości mechanizmu słyszenia i funkcji narządu mowy. Wiadomości z tego zakresu stanowią poważny rozdział akustyki fizjologicznej. Śledząc rozwój akustyki na świecie, można zauważyć wyraźny wzrost prac naukowych w ostatnich dziesięciu latach. Na międzynarodowych kongresach akustycznych rozpatrywane są wśród zagadnień problemowych rozdziały akustyki, fizjologicznej o bardzo szerokim profilu badań, a wśród nich zagadnienia mowy i słuchu łącznie z reedukacją zaburzeń z tego zakresu. Słusznie więc autorka podeszła do opracowanego przez siebie przedmiotu z punktu widzenia akustyki fizjologicznej. Autorka ujmuje zagadnienia mowy i słuchu z punktu widzenia fizjologii i daje obszerną charakterystykę istniejących stanów patologicznych odpowiednich narządów. Słusznie też podkreśla konieczność zapobiegania zaburzeniom mowy oraz słuchu przez stosowanie wczesnej reedukacji oraz leczenia, dopóki nie zostaną zautomatyzowane nieprawidłowe mechanizmy mowy" (s. 9). Ta wysoka ocena podręcznika jest w pełni uzasadniona. Jest to podręcznik nowoczesny, zawierający wszechstronny opis różnorodnych uwarunkowań powodujących zaburzenia mowy. Duży nacisk w swojej pracy kładzie autorka na zaburzenia mowy spowodowane uszkodzeniem struktur korowych, czyli uszkodzeniem mózgu. Chodzi tutaj o afazję i alalię. Afazja jest to częściowa lub całkowita utrata umiejętności posługiwania się językiem wskutek uszkodzenia mózgu występująca u osób, które język miały już opanowany. Udary mózgowe, przerwanie dopływu krwi do mózgu, wylewy, obrzęki, nowotwory, zakrzepy w mózgu powodują utratę mowy i rozumienia. Przywracanie mowy chorym z afazją wymaga wielu różnorodnych umiejętności. Alalia występuje wtedy, gdy dziecko ma trudności w przyswajaniu sobie mowy. W afazji chodzi o utratę zdolności mówienia, w alalii — o brak możliwości opanowania języka. Rzecz bardzo charakterystyczna, że ruchomość narządów mowy u dziecka z alalią jest zachowana, dziecko może jeść i np. krzyczeć w sposób nie artykułowany, nie może natomiast w odpowiedni sposób skoordynować ruchów potrzebnych do wymówienia poszczególnych głosek. Jeżeli chory w ogóle nie mówi, tzn. nie potrafi
WSPOMNIENIE O DOKTOR IRENIE STYCZEK 153 wytwarzać nawet poszczególnych głosek, leczenie można zacząć od prostych ćwiczeń oddechowych połączonych z dmuchaniem — co powinno prowadzić do wytworzenia głosek szczelinowych wargowych, np. f — lub połączonych z wytwarzaniem głosu przy zamkniętych wargach, co powinno doprowadzić do wymówienia głoski m. Podręcznik jest nieocenionym źródłem wiedzy o wszystkich typach wad wymowy w języku polskim i sposobach ich usuwania. Doktor Irena Styczek była bardzo dobrym dydaktykiem. Jej zajęcia ze studentami i słuchaczami podyplomowego studium logopedycznego były prowadzone zawsze w sposób jasny i logiczny. Przez swoich słuchaczy była powszechnie ceniona, podobnie zresztą jak i przez swoich kolegów, nauczycieli i zwierzchników. Była też dr Irena Styczek nadzwyczaj szlachetnym i uczciwym człowiekiem, zawsze cichym, zrównoważonym, pogodnym. Taka też pozostanie w naszej pamięci na zawsze. Pogrzeb dr Ireny Styczek odbył się w dniu 2 maja 1981 r. na Cmentarzu Czerniakowskim w Warszawie. Z wielkim żalem żegnałem dr Irenę Styczek w imieniu Jego Magnificencji Rektora Uniwersytetu Warszawskiego, Dziekana i Rady Wydziału Polonistyki, Dyrekcji i pracowników Instytutu Języka Polskiego, Kierownika i pracowników Katedry Językoznawstwa Ogólnego, Kierownika i słuchaczy Podyplomowego Studium Logopedycznego UW, Towarzystwa Kultury Języka, w imieniu wszystkich językoznawców środowiska warszawskiego.
Danuta Buttler
dr Irena Styczek's Timeline
1924 |
October 14, 1924
|
||
1981 |
April 28, 1981
Age 56
|
Warszawa, Polska (Poland)
|